Niet alle olijfolie is gelijk
Veel consumenten denken dat alle olijfolie gelijk is.
Maar zodra je je verdiept in de verschillende soorten, kom je al snel termen als ‘geraffineerde olijfolie’ en ‘extra vergine’ tegen.
- Waarom moet olijfolie soms worden geraffineerd?
- Wat is er mis met de olie dat het een zuiveringsproces moet ondergaan?
- En wat betekent dit voor jou als consument?
Wat is raffinage precies?
Tijdens het raffinageproces worden onzuiverheden uit olijfolie verwijderd door middel van chemicaliën, hoge temperaturen en andere industriële technieken. Dit is geen luxe keuze, maar een noodzakelijk proces om de olie geschikt te maken voor consumptie.
De olijfolie wordt bewerkt om:
- Hoge niveaus van vrije vetzuren (die een ranzige smaak veroorzaken) te neutraliseren.
- Ongewenste smaken en geuren te verwijderen die ontstaan door oxidatie, fermentatie door verkeerde verwerking en andere oorzaken.
- Chemicaliën en pesticiden te verwijderen die tijdens de teelt of opslag in de olie terecht kunnen komen.
Waarom moet raffinage gebeuren?
Als de kwaliteit van versgeperste olijfolie te laag is moet deze geraffineerd worden. We spreken dan van Lampolie, of lampante olie. Die is niet voor consumptie geschikt.
De slechte kwaliteit olie ontstaat in de regel door fouten tijdens de teelt, oogst of verwerking van de olijven, zoals:
- Oogsttechnieken: Te laat oogsten of ruwe behandeling waardoor de olijven beschadigen van de olijven kan leiden tot een hogere zuurgraad of snellere oxidatie.
- Verkeerde verwerkingsmethoden: Onhygiënische omstandigheden tijdens het persen of te lange wachttijden voor het persen. Bacteriën of schimmels kunnen de olie aantasten. Er kan fermentatie plaatsvinden
- Weersomstandigheden: Extreme hitte, droogte of overmatige regenval kan de kwaliteit van de olijven en dus de olie beïnvloeden.
- Insectenplagen: De olijfvlieg kan schade aanrichten aan de vruchten, wat resulteert in olie met een hogere zuurgraad en onaangename smaak.
- Onjuiste opslag: Blootstelling aan hitte, licht of lucht tijdens opslag kan de kwaliteit van de olie snel doen afnemen. Er is sprake van oxidatie.
- Economische factoren: Soms wordt bewust gekozen voor minder zorgvuldige maar goedkopere productietechnieken, in de wetenschap dat de olie toch geraffineerd zal worden.
- Overgebleven voorraden: Olie die te lang is opgeslagen of niet verkocht is als extra vergine, kan worden geraffineerd om de houdbaarheid te verlengen.
Lampante olie: een teken van lage kwaliteit
De meeste geraffineerde olijfolie begint als lampante olie, een term die letterlijk "lampolie" betekent. Deze olie is zo slecht van kwaliteit dat ze oorspronkelijk alleen geschikt was voor olielampen, niet voor consumptie.
Door raffinage kan lampante olie worden ‘gerepareerd’, maar de oorspronkelijke kwaliteit van de olie is verloren.
Pomace olijfolie: gemaakt van de restanten die overblijven na het persen
Er wordt ook nog een klein deel olie gewonnen uit de restanten die overblijven na het persen. Het winnen van dit beetje olie kost veel energie en water.
Het beetje olie dat hierbij ontstaat moet ook nog geraffineerd worden om het geschikt te maken voor consumptie.
Wat betekent geraffineerde olijfolie voor jou als consument?
Geraffineerde olijfolie in de supermarkt
(foto: Mark Lemmens)
Als een olie moet worden geraffineerd, zegt dit veel over de oorspronkelijke kwaliteit.
Voor jou als consument betekent geraffineerde olijfolie:
- Smaakverlies: De meeste smaak- en geurstoffen gaan verloren tijdens raffinage.
- Lagere voedingswaarde: Raffinage verwijdert ook antioxidanten, vitaminen en gezonde vetzuren.
- Meer bewerking, minder natuurlijk: Geraffineerde olijfolie ondergaat veel industriële processen die ver afstaan van het natuurlijke productieproces van extra vergine olijfolie.
In de regel wordt geraffineerde olijfolie gemengd met 5-10% vergine of vierge olijfolie. Hiermee krijgt het eindproduct een beetje kleur en misschien nog iets van geur. Het is goed te weten dat vierge olijfolie ook niet het beste is. Vierge olijfolie bevat namelijk een te hoog aandeel vrije vetzuren, afwijkingen in geur of smaak (door oxidatie of fermentatie) of een combinatie van allebei.
Wat is dan het verschil tussen extra vergine olijfolie en geraffineerde olijfolie?
Het is goed te weten dat extra vergine olijfolie het resultaat is van zorgvuldige teelt, het kiezen van het juiste oogstmoment, snelle en hygiënische verwerking en correcte opslag. Zonder verdere bewerking om de geur of smaak te beïnvloeden.
Als olijfolie sommelier en importeur werk ik alleen samen met olijfoliemakers die deze hoge standaarden handhaven en die streven naar de hoogste kwaliteit. Voor hen is raffinage overbodig. Zij gaan voor 100% natuurlijke kwaliteit.
Goed om te weten over extra vierge olijfolie:
✅ net zo'n complex en kwaliteitsproduct als wijn
✅ de hoogste kwaliteitscategorie en de enige soort olijfolie die geen geur of smaakafwijkingen heeft
✅ puur en onbewerkt sap van de olijfvrucht
✅ bevat onverzadigde vetzuren, antioxidanten en vitamines die bijdragen aan een gezonde leefstijl
✅ bewezen gezond en helpt bij het voorkomen van hart- en vaatziekten en alzheimer
Hoi, ik ben Mark Lemmens. Ik ben gecertificeerd Olijfolie Sommelier en studeerde hiervoor in New York aan het Olive Oil Times Education Lab. Daarnaast heb ik een opleiding gevolgd bij de oudste olijfolieschool van Italië, O.N.A.O.O. Ook ben ik verbonden als proever en panellid aan het Olijfolie Instituut.
Vaak gestelde vragen
Meer weten over extra vergine olijfolie. Lees hier